Strój ludowy to określenie odnoszące się w istocie do odświętnego ubioru chłopskiego, strojnego, paradnego, od którego różnił się nieraz znacznie prosty ubiór codzienny do pracy.
Strój odświętny kompletowany był dużym nakładem kosztów i wysiłku zgodnie z przyjętymi w grupie lokalnej zasadami i modą. Poza efektami czysto upiększającymi, strój miał pokazywać zamożność i pozycję społeczną oraz przynależność do określonej grupy. Dlatego ważny był nie tylko fakt posiadania stroju, ale i sposób jego noszenia. Wpływ na formę odzieży miały takie czynniki jak moda, upodobania, warunki klimatyczne oraz możliwości technologiczne czyli narzędzia i dostępne surowce.
Największy rozwój stroju ludowego nastąpił w XIX w., w okresie przeobrażeń społeczno – gospodarczych wywołanych zniesieniem pańszczyzny i jednocześnie gwałtownym rozwojem przemysłu, intensywnym rozwojem miast, czego skutkiem było silne oddziaływanie kultury miast na społeczność wiejską i małomiasteczkową. Większa niż dotąd możliwość nabywania wyrobów przemysłowych przyczyniła się do wzbogacenia i zróżnicowania strojów bazujących dotąd na surowcach naturalnych i tkaninach samodziałowych.
W 2 poł. XVIII w. moda miejska wspierana produkowanymi maszynowo tkaninami, wypiera tradycyjny ubiór. Ta idea szybko dociera na Dolny Śląsk i powoduje znacznie szybsze niż w innych regionach zarzucenie dawnego chłopskiego odzienia. Najniższe warstwy społeczności wiejskiej korzystały z rękodzielniczych wyrobów (głównie były używane tkaniny samodziałowe wełniane lub lniane) i tradycyjnych, prostych form ubioru o prymitywnym kroju i stosunkowo ograniczonym zdobnictwie. Natomiast zamożni i wolni chłopi bez ograniczeń naśladowali modę dworsko – mieszczańską. I tak, mężczyźni nosili długie spodnie z ciemnego sukna lub krótkie do kolan spodnie ze skóry. Do krótkich spodni wkładali jedwabne pończochy lub białe wełniane skarpety –podkolanówki i krótkie skórzane buty – czółenka z klamrą. Do długich spodni wkładano wysokie, do kolan, skórzane, czarne buty. Na białą koszulę z długim rękawem wkładano jedwabną lub adamaszkową kamizelkę z dopiętym doń zegarkiem z łańcuszkiem. Szyję przesłaniała kolorowa, jedwabna chustka fantazyjnie zawiązana. Całość dopełniał długi, czarny płaszcz w typie żupana, cylinder lub ciemny kapelusz o okrągłym półkolistym denku i płaskim rondzie; Płaszcza nigdy nie zapinano ukazując bogato zdobioną kamizelkę i złoty łańcuszek od zegarka;
kobiety ubierały się w cienkie krótkie, sięgające do pasa koszulki (zwane kabotkami) z lnu, później z bawełnianego batystu, z krótkimi bufiastymi rękawkami, do tego wkładano długie spódnice z jedwabiu, satyny, kwiecistego perkalu obszyte często dołem jedwabnymi szarfami w kontrastowym kolorze, do tego adamaszkowy lub aksamitny gorset sznurowany z przodu, czasem gorset był zszyty ze spódnicą tworząc suknię bez rękawów. Na spódnicy, w pasie zawiązany był pół fartuch z cienkiego białego płótna lnianego lub bawełnianego również zdobiony białym haftem ażurowo-koronkowym. Całość dopełniała krótka katanka (spencer), watowana z długimi rękawami, które górą były mocno bufiaste, dołem wąskie, uszyta z jedwabiu, lub drukowanych tkanin. Na ramionach noszono chusty naramienne białe, zdobione charakterystycznym białym haftem ażurowo-koronkowym, lub ciemne, wzorzyste wełniane „tybetki”. Na nogach białe pończochy i płytkie czółenka. Na głowie obowiązkowo czepek bardzo bogato zdobiony.
Rozwój stroju dolnośląskiego zakończył się na początku XIX w. by już w połowie XIX w. zacząć zanikać, najszybciej na terenach nizinnych.
Jedynie na południu Dolnego Śląska jeszcze do końca XIX w. strój ten występował na zwartym terenie zakreślonym przez miejscowości: Jakuszyce, Karpniki, Karpacz, Kamienna Góra, Jedlina, Nowa Ruda, Ząbkowice, Świdnica, Jawor i dalej aż po Bolesławiec. Najdłużej zachował się w Szklarskiej Porębie.
Strój ludowy, którego reaktywację zaczęto już na przełomie wieków XIX i XX, funkcjonował odtąd w roli, jaką dziś pełni każdy ubiór w zespołach folklorystycznych: stał się kostiumem scenicznym.
Czepce były tradycyjnym nakryciem głowy głównie kobiet zamężnych, ale na śląsku nosiły je również dziewczęta i dzieci. Noszone były zarówno na co dzień jak i od święta. Te świąteczne miały szczególne znaczenie, były wykonane z droższych materiałów- aksamitu, brokatu, atłasu jedwabnego, jedwabiu zdobione złotymi i srebrnymi koronkami, haftowane jedwabiem, zdobione kolorowymi cekinami i pajetkami, jedwabnymi wstążkami. Dolny Śląsk nazywano krainą czepków
Ogromna ich rozmaitość wyraża się przede wszystkim w zdobnictwie i gatunkach materiałów użytych do wyrobu czepków nie zaś w ich kroju, który sprowadza się do 3 podstawowych typów: czepków jednoczęściowych, dwuczęściowych i trzyczęściowych.
Czepki jednoczęściowe o kulistym kształcie uszyte z jednego kawałka materiału z tyłu mocno marszczonego, z przodu niekiedy z długim wyciętym „zębem”
Czepki dwuczęściowe uszyte były z dwóch kawałków materiału: otoka o przedłużonych niekiedy krawędziach do wiązania lub z „brodą i denka z doszytą z tyłu kokardą”
Czepki trzyczęściowe uszyte z 3 kawałków materiału: szerokiego pasa środkowego i doszytych po bokach nausznic o wydłużonych krawędziach do wiązania.
Czepki noszone na co dzień uszyte były z białego płótna albo z kolorowego perkalu, rzadziej z jedwabiu. Zdobione białą koronką lub białym haftem, szczelnie przylegające do głowy. Noszone były zarówno przez dziewczęta jak i przez mężatki.
Czepki odświętne wykonane były najczęściej z kwiecistego adamaszku lub aksamitu zdobionego wielobarwnym haftem, lamówką, złotym lub srebrnym drucikiem, złoconymi blaszkami, metalowymi koronkami zwanymi forbotkami wykonanymi z cienkich, złotych lub srebrnych drucików, szerokimi (do 10 cm) wstążkami i sztucznymi kwiatami. Z przodu czepki zdobione były koronkami, które albo zwisały albo były rozpięte na drucianym stelażu. Istniała możliwość zlecenia uszycia czepca wyspecjalizowanym modystkom – czepkarkom.
Bogactwo czepców wyrażające się w zastosowaniu kosztownych materiałów do ich uszycia, a zwłaszcza ich przystrojenia świadczy niewątpliwie o zamożności ich właścicielek. Przypuszczalnie miały one po kilka czepców wkładanych na różne okazje. Była to część stroju szczególnie eksponowana, kosztowna, zatem również pieczołowicie przechowywana. Podczas gdy inne części garderoby mogły być często używane, następnie przerabiane, czepce, zwłaszcza te świąteczne, były znacznie rzadziej ubierane i noszone, a ponadto często przekazywane z pokolenia na pokolenie.
